Dit jaar kijkt de Indiestyle-redactie af en toe achterom met Indie2020. Morgen brengt chillwave-boegbeeld Washed Out een nieuw album uit, wat een ideaal moment is om terug te kijken naar een van de opvallendste muziekbewegingen van de afgelopen jaren.
Zo’n dikke tien jaar geleden viel zowat de hele Westerse economie al eens in duigen. Met name in de Verenigde Staten ging de huizenmarkt halsoverkop nadat obligaties verpakt als hypotheken minder waard werden doordat de prijzen stagneerden. Het zette een kettingreactie ineen die de Westerse economie in een recessie bracht. In sommige landen zijn mensen nog steeds de put van toen aan het dichten. In de muziekwereld ontstond online intussen een beweging tegen het kapitalistisch systeem en popcultuur badend in nostalgie, terwijl chillwave een romantisch terugblik bood naar een tijd die millenials zelden bewust beleefd hebben.
De beginselen van een internetbeweging
Het concept van rivalism is uiteraard niets nieuws. Je zou zelfs kunnen zeggen dat we er rond die periode net uit eentje kwamen namelijk de postpunk- of garagerockrevival met bands als The Strokes, The White Stripes, Interpol etc. als directe reactie op de aanslagen van 9/11. De opkomst en popularisering van muziekblogs en platformen als SoundCloud en MySpace online bood echter een nieuwe insteek. We zagen een opflakkering van diy -en indiebandjes die via dat soort nieuwe media in een zeer korte periode hun weg naar het grote publiek vonden voor de komst van sociale media-kanalen als Twitter en Facebook. Verder was er binnen de gamingcommunity een stijgende interesse in nostalgisch getinte spellen (à la Grand Theft Auto: Vice City gesitueerd in de jaren tachtig) en de wedergeboorte van analoge games uit de jaren negentig dat evenwel voer voor discussie en conversatie zorgde op fora als Reddit en 4chan. Zo werd het spel ‘Out Run‘ berucht omwille van zijn rechtlijnige, verslavende mechaniek, nostalgisch uitziende backdrop en de optie om eender welke muziek in het spel op te zetten. Eén van de eerste vaporwave-nummers ‘Nobody here’ van Oneohtrix Point Never’s Daniel Lopatin onder het alias sunsetcorp maakte gebruik van een vergelijkbare achtergrond.
Het was echter vooral de sluimerende economische context van toen – gegroeid uit een post 9/11-tijdperk – die pas begonnen artiesten samen deed brengen en gaandeweg een tegencultuur liet ontstaan. Het meest voor de hand liggende concept van een “uitweg” uit het dagelijkse leven was voor veel jonge Amerikanen komende van de schoolbanken toen simpelweg een dagje naar de zee gaan en er een leuke tijd te beleven. Het feit dat velen van hen de dag nadien weer verder naar werk moesten zoeken ofwel tegen hun zin dat rottige baantje doen waarvoor ze tegen een minimumlonen voor worden betaald gaf velen van hen een kortdurende zalving uit het uitzichtloze.
In de zomer van 2009 pent Carles op een sindsdien opgedoekte blog Runoff Hipster een stuk neer waarbij hij verschillende glo-fi-bands (de term die toen werd gebruikt) van die tijd samen steekt en de term chillwave introduceert; “Feel like chillwave is supposed to sound like something that was playing in the background of ‘an old VHS cassette that u found in ur attic from the late 80s/early 90s.” Het fundamentele verschil ten opzichte van andere trends die eerder geografisch aan elkaar waren gelinkt en lokaal ontsproten, was dat het lijstje artiesten bevatten uit alle hoeken van de VS. In diezelfde zomer verschijnen er een gigantisch aantal nummers en worden er bands opgericht (denk aan Best Coast, Wavves, Beach Fossils, Surfer Blood…) die doen denken aan de zomer, surfen of het strand. Door die hoeveelheid muziek en de beweging die erachter zat werd de zomer van 2009 omgedoopt tot ‘the summer of chillwave‘ met Washed Outs ‘Feel it all around’ als voornaamste soundtrack, hoewel artiesten als Toro y Moi, Nite Jewel en Neon Indian evenwel rond die tijd in iets mindere mate radiostations inpalmden.
Nooit beleefde nostalgie
Beide genres zijn echter ontsproten uit een fenomeen genaamd hypnagogic pop, een term uitgevonden door schrijver David Keenan van The Wire in 2009. Hij omschreef het als “pop music refracted through the memory of a memory” waarbij ‘hypnagogic’ de terminologie is voor de fase tussen het in slaap vallen en wakker zijn waarbij hallucinaties en geluiden verkeerd interpreteren kunnen leiden tot het effectief dromen. De term duidt muziek aan die op een lo-fi en diy-manier is gemaakt en specifiek bedoeld is om nostalgische gevoelens op te wekken, vaak uitgebracht op cassette. Het genre raakte als parapluterm genres aan als psychedelische pop, krautrock tot op synths gebaseerde rockmuziek vaak badend in distortion, noise en drone met spilfiguren als Ariel Pink, James Ferraro en John Maus. De muziek gebruikte filtering, technieken die gebruikt werden in plunderphonics, reverb waarbij vaak tot in de pure abstractie werd gewerkt. Daarenboven mogen de invloed van Animal Collective’s Panda Bear en de vele shoegaze-bands die de jaren negentig kleurden, zeker niet vergeten worden.
Waar chill -en vaporwave een reactie zijn op de herinnering aan de beginjaren van het internet- en popcultuur rond de eeuwwisseling en de verheerlijking naar een tijd die ze zélf nooit hebben meegemaakt, waren Fennesz’ ‘Endless summer’ en William Basinski’s ‘The disintegration loops’ voorbeelden als reactie op die exacte periode. Het waren stukken die kenmerkende elementen zoals vertraagde chopped & screwed, overmatig gebruik van reverb, distortion, sampling, loops etc. gebruikten als een directe uiting van emoties op het collectieve trauma op dat moment in de geschiedenis van de VS.
Lopatin, die eerder al werd vermeld, zal een van de eersten zijn die plunderphonics-technieken zal gebruiken op popnummers van Michael Jackson, Toto of Phil Collins te herwerken. In 2009 brengt hij als Oneohhtrix Point Never ‘Memory vague‘ uit en onder een ander alias Chuck Person ‘Eccojams vol. 1’. In een interview vertelt Lopatin: “There are a myriad of reasons why this pop culture debris is beautiful. It can be a sense of hiraeth for people, a longing for the past that once was and is no more. They wish to tap into that, whether they were born during that time, born at the cusp, or even a century apart where they feel the sound is totally alien and are fascinated by it.” Nog geen jaar later verschijnt ‘Far side virtual’ van James Ferraro die naast een muzikale het pas ontstane genre een extra dimensie zal geven door allerhande al dan niet gedateerde typische internet-samples toe te voegen en inspiratie zal geven aan velen.
Wanneer verheerlijking herinterpretatie wordt
De tegencultuur uitte zich niet alleen in muziek maar evenwel in andere kunstvormen; op Tumblr ontstaat er een groepering van mensen die zich bezig houdt met het maken en verspreiden daarvan. In 2012 krijgt de niche door de Britse kunstenaar James Bridle tijdens een panel op SXSW een naam: The New Aesthetic. De term handelt over dat mensen de toenemende elementen van digitale technologieën en internet in de fysieke wereld zullen gaan vermengen met elkaar. Het is een kunstvorm zonder enig manifest, open-source waarbij alle losse stukjes een samenhangend geheel in tegenstelling tot andere vormen waarbij individuele stukken vergelijkbaar zijn met andere stukken. Het is ontstaan uit het manipuleren en herwerken van drone- en Streetview-fotografie, glitchy beelden en 8-bit net nostalgia. The New Aesthetic vindt daarbij dus zijn oorsprong in de verheerlijking van de jaren tachtig (en negentig) popcultuur en de technologische ontwikkelingen van een wereld die toen -effectief nog bij te houden waren maar is tegelijkertijd ook kritisch voor consumentisme. Het meest vooraanstaande voorbeeld dat als inspiratiebron zal dienen voor duizenden vaporwave-nummers als het maken van kunst daarrond is ongetwijfeld Macintosh Plus’ ‘Floral shoppe’. Ze vinden hierbij dus enkele raakpunten maar wordt vaak eerder gezien als de meer ironisch gezinde broer van chillwave.
Na verloop van tijd verandert die zogenaamde verheerlijking door het alsmaar kopiëren, veranderen en manipuleren van enkele stijlkenmerken van die tijd tot een bijna herinterpretatie van die periode – en dat niet alleen in een vacuüm in bepaalde kunstvormen maar evenwel in de fysieke wereld. Dit komt door het generatieconcept; de tijd die nodig is om tot sociale verandering te komen is dertig jaar, evenwel de periode die wordt beschreven die nodig is om van kind tot volwassene te groeien. Zo is er een wederopstand van zaken als vinyl, cassette en Polaroid en de explosie van winkelketen Urban Outfitters die handig inspeelt op vintage fashion. Series als Stranger Things, Riverdale en in mindere mate The Goldbergs bereiken bijzonder snel een gigantisch publiek.
De versnippering en de voortzetting van post-nostalgie
Beide genres geraken al snel versnippert door de gemakkelijkheid om zowel visualiserende als klankesthetiek te vervormen en opnieuw te veranderen. Je zou beide genres evenwel een muzikale voorloper kunnen noemen van meme-cultuur. Beide genres verdwenen echter al heel snel uit het publieke oog als waar ze gekomen waren; chillwave genoot tot begin 2011 van enorm veel aandacht terwijl vaporwave nog iets verder doorliep. De reden waarom chillwave als beweging zijn hoogtepunt had bereikt, kwam door enerzijds oversaturatie van de muziek zélf en anderzijds door de bijna ironische manier waarop het genre werd besproken niet alleen door blogs maar ook door de muzikanten. “Chillwave is ridiculously fun to say and take cracks at. It fuelled a hundred jokes on the Washed Out tour. Luckily, all the bands that are seemingly lumped under that umbrella are quite good! I mean I don’t think we have that much in common with Ducktails, Best Coast, Memory Tapes and everyone else but it never hurts to be in good company.” vertelt Josh Kolenik van Small Black in een interview.
Toro y Moi zal voor zijn tweede abum ‘Underneath the pine’ echte instrumenten gebruiken in plaats van alles via de computer te doen via softwareprogramma’s en in persberichten het genre schuwen om er nog mee geassocieerd te worden. Hij tracht zich door de jaren heen te herontwikkelen met ‘Outer peace‘ als laatste teerling. Zo vergaat het de meeste chillwave-artiesten; ze zoeken andere oorden op en verruimen vaak zowel hun horizonten als hun solo-project naar full-band. De invloed van chillwave doorheen het decennium stroomt echter wel harder door indie-kringen dan men zou kunnen vermoeden, vooral omdat die beschrijving tegenwoordig eerder op gaat ten aanzien van marketing in plaats van ethos. De manier waarop synthesizers meer centraal begonnen te staan in ‘indie’ ten op zichte van gitaren is evenzeer in bepaalde mate te danken aan chillwave. Het beste voorbeeld hiervan, Tame Impala, zou zich over de periode van tien jaar transformeren van psych rockers tot een nu-disco en synth pop band op hun allerlaatste wapenfeit ‘The slow rush‘.
Uit vaporwave ontspruiten in de nasleep van het mainstream succes in de periode 2010-2013 al snel een hoop subgenres als future funk, mallsoft, utopian virtual, signal wave, vaportrap etc. Media en blogs verklaren het genre zo vaak dood dat het een meme op zich wordt. In werkelijkheid bloeien diverse subgenres open met nieuwelingen als Blank Banshee, Vaperror, Saint Pepsi, マクロスMACROSS 82-99, //turntboiフォレバー95 etc. die de beweging nieuw leven inblazen. Luke Laurila die producet onder aliasen t e l e p a t h テレパシー能力者 en 2 8 1 4 zal het label Virtual Dream Plaza zal oprichten. Desalniettemin versplinterde de beweging achter het genre evenzeer en bevat ze nu niet meer dezelfde mate van interesse, (zelf)ironie en maatschappij kritische visie als in de begin jaren. Het nieuw album dat Vektroid aka Macintosh Plus in december van vorig jaar aankondigde en waarvan we reeds single ‘Sick & panic‘ kregen, bevat in de single nog sporadisch elementen van vaporwave maar het zijn vooral post club, een hevige vorm van sampling, sound collage en plunderphonics die het nummer kleuren.
Op platformen als YouTube en Spotify vind je tegenwoordig nog honderden mixes en playlists vol verdoken chill -en vaporwave nummers die je als achtergrondmuziek op te zetten om je gedachten te verzetten maar de nood aan nummers of albums is er niet of nauwelijks meer; de muziekwereld heeft zich intussen aangepast en jongeren hebben zich intussen gestort op andere muziekgenres om zo om te springen met een steeds meer polariserende, verdrukkende wereld.