STIKSTOF over ‘Overlast’: “Met deze plaat moest iedereen begrijpen hoe laat het is”

door Johan Baeten

STIKSTOF spant dezer dagen de vaderlandse hiphopkroon. Met derde album ‘Overlast’ levert het Brusselse hiphop-collectief een rauwer, volwassener, donkerder – en zowaar – nóg eigenwijzer geluid af. Zowel de teksten als de beats hebben een niveau bereikt dat onze hoofdstad op haar grondvesten doet daveren. Tijd voor een uitgebreide babbel met Jazz, Zwangere Guy, en Astro. Deejay Vega moest werken.

‘Overlast’ mag binnen de Brusselse context dan wel als een niet onlogische titel klinken; er schuilt een aantal praktische redenen achter de titelkeuze. Jazz: “Een jaar geleden wilden we een nieuwe pull maken. We kwamen met het idee om iets met het bekende Everlast-logo te doen. Visueel gezien stonden we er helemaal achter. We pasten de eerste letter aan, en dus werd het ‘Overlast’. Heel wat mensen hebben die pull gekocht en we waren tevreden over het concept. Toen we al een tijdje bezig waren aan de nieuwe plaat, moesten we op een bepaald moment met een titel op de proppen komen. Na een paar dagen hebben we beslist om voor ‘Overlast’ te gaan, net als op de pulls die toen al gedragen werden. Het past heel goed bij de tracks die op de plaat beland zijn.” Ook Zwangere Guy is duidelijk: “We wilden de derde plaat absoluut een naam geven. ‘Overlast’ past volledig in het concept.”

Het artwork is nog een pak explicieter. “Voor de vorige platen hebben we andere mensen vrijgeleide gegeven. De cover van de debuutplaat is door twee vrienden gemaakt, en het vorige artwork heeft Jazz voor zijn rekening genomen. Voor deze plaat zochten we naar een krachtig beeld.” Maar het viertal zat ook in tijdsnood, waardoor het zichzelf deadlines moest opleggen – in tegenstelling tot de vorige platen. “Als we genoeg tijd gehad zouden hebben om het zelf te doen, dan hadden we de cover waarschijnlijk zelf gedaan”, reageert Jazz. “Alles stond in het teken van de show in de AB”, vult Zwangere Guy aan. “We konden het niet maken om het album twee dagen voor een optreden in zo’n zaal te droppen. En plus: de mensen moeten die teksten kennen.”

Ook qua werkwijze moest STIKSTOF het anders aanpakken. Astro verhuisde naar een nieuw appartement, en de slaapkamer bleek net een tikkeltje te klein – de buren waren overigens niet al te opgezet met dezelfde beat tot in de late uurtjes op repeat te horen. “Daarom zijn we verschillende keren naar Ham en Charleroi getrokken. Daar zijn we in onze eigen kelder kunnen kruipen, zonder rekening te moeten houden met anderen”, zegt Jazz.

Daarbij kwam ook de interne DNA-herstructurering kijken: “Rosko (ex-lid STIKSTOF, red.) is effectief samen met ons beginnen te schrijven aan de plaat, maar niet met de zekerheid of hij die tracks live mee zou performen. Uiteindelijk had hij andere interesses. Voor alle duidelijkheid: we zijn on good terms uit elkaar gegaan. Maar die nieuwe situatie was wel een hele aanpassing. Plots stonden wij met ons drie om te schrijven”, aldus ZG. “Dat vond ik wel het moeilijkste aan de plaat maken.” “Samen met de tijdsdruk en de knopen doorhakken”, pikt Astro in. “Ja, klopt,” reageert Zwangere Guy. “Maar op een gegeven moment moesten we de plaat gewoon afwerken, hè. En we hebben het heel goed gedaan, vind ik. We hebben er niet te veel onnozelheden in gestopt.”

‘Overlast’ betekent een onmiskenbare koerswijziging vergeleken met voorganger ‘/02’. Astro: “Er is deze keer veel meer individueel geschreven, van thuis uit, of bij mij in de living of de slaapkamer. We hebben geprobeerd om de muziek en tekst op een intiemere manier samen te brengen. ‘DEF’ is een voorbeeld van onze individuelere aanpak: de beat voor die track was voor een groot deel klaar, en op een bepaald moment heeft Gorik (Zwangere Guy, red.) beslist om ermee aan de slag te gaan. Het grootste deel van de bars is op één dag geschreven, maar het einde van de track schrijven duurde dan weer een maand. Het was een heel organisch proces, en dat geldt voor de hele plaat.” Organisch, maar ook intensief – en tegelijkertijd klinkt de plaat als één conceptuele entiteit. Jazz: “Op ‘Frontal’ na, hebben we ‘Overlast’ op zes maanden tijd gemaakt. We hebben veel minder tijd genomen dan bij de vorige albums.” Zwangere Guy licht toe: “Onze vriendinnen hebben ons niet veel gezien. Ik ging niet veel naar buiten. De focus lag enkel en alleen op STIKSTOF. We hebben het op ons af laten komen, maar tegelijkertijd voelden we een gezonde tijdsdruk, met het oog op de show in de AB. Onze meningen wat betreft de derde plaat waren ook duidelijk dezelfde: ‘Oké, over de eerste twee albums mag iedereen zeggen wat ze willen, maar met deze plaat gaat iedereen begrijpen hoe laat het is.’ We wilden tonen wie we zijn en wat we doen.” Astro: “We zijn er echt intensiever dan ooit mee bezig geweest; we stonden op met STIKSTOF en we gingen ermee slapen. Er zat ook heel veel voorbereiding achter de plaat. Repetities, pre-producties, werken aan een liveshow, continu bijschaven, kritisch blijven.”

Hoe gaan de Brusselaars tewerk? Zwangere Guy: “Het begint altijd met een beat, waarop één of meerdere van ons een tekst schrijft. We gaan niet bewust op zoek naar een bepaald thema.” Jazz: “Eén iemand heeft meestal een tekst af op de beat van de track, en dan staat de rest voor de keuze: ‘Oké, spring ik hier bij, of niet?’ Als het voor ons lukt, dan lukt het. We vragen onszelf duidelijk af of een track nog een extra stem nodig heeft nadat iemand van ons er al tekst op heeft geplaatst.” Astro: “Ik denk dat we sterker zijn geworden in kritisch zijn voor onszelf. We voelen beter aan waar we wel of niet ruimte aan de rest moeten geven. ‘NAT’ is daar een goed voorbeeld van. Ik was oorspronkelijk zelf heel chaud om aan de tekst van die track te werken. Ik heb dan ook veel geschreven, maar uiteindelijk hebben we aangevoeld dat Jazz iets heel goeds aan het creëren was op die beat; en dat wij niet op dezelfde manier mee konden gaan in de wereld die hij aan het scheppen was. Dus toen hebben we beslist dat die track krachtiger zou klinken als we Jazz zijn ding lieten doen. Zo stond het nummer sterk op zich.”

Jazz: “We hebben deze keer vaker dingen kunnen loslaten. Op dat vlak zijn we wel echt volwassener geworden. Vroeger hadden we vaak iets van: ‘Shit, dit is een keigoede beat, hier moet ik op rappen’, zie je? Toen gingen we er alle vier op rappen, waardoor het een track van vier minuten werd die op een bepaald moment misschien te saai klonk. De balans ligt op deze plaat beter. We zijn naar onszelf toe duidelijker geworden qua keuzes maken.”

Op ‘/02’ hoorden we een rits samples geplukt uit de Berlijnse kraut- en electronicascene. Beatmaker Astro: “Op de vorige plaat staan inderdaad heel wat samples uit de Berlijnse scene, net als op ‘Overlast’ – zij het in mindere mate. Die krautnummers zijn vaak heel lang, en erg repetitief. Funk- en soultracks hebben hun eigen sound en zijn vrij herkenbaar, maar dat genre zit voor mij te zeer vast in een bepaalde zeitgeist – puur vanuit het perspectief van beatmaker. Uit de Berlijnse scene is naar mijn gevoel bovendien nog niet zoveel gesampled. Zodra je meer met die tracks begint te experimenteren, bereik je volgens mij sneller een minder definieerbare sound; ook qua tijdsgeest. Dat vind ik heel interessant.” De beats zijn echter niet alleen het werk van Astro, integendeel: “Ik word continu beïnvloed, en da’s ook heel belangrijk. Er wordt in de hiphop in het algemeen te vaak een bepaalde sound toegeëigend aan één persoon, terwijl er altijd een gigantische achterban is van mensen, vrienden, techniekers, … – een team, kortom, dat meewerkt aan die sound. Eén iemand kan een bepaalde sound nooit claimen, vind ik. Ik ga soms misschien wat te ver in mijn zoektocht naar onbekende en eigenzinnige samples. Gelukkig weet de rest mij steeds terug te trekken naar datgene wat voor ons de essentie vormt. Die magie maakt, denk ik, de sound die STIKSTOF vandaag de dag is. De beslissingen omtrent ons geluid zijn niet het gevolg van een alleenheerschappij, maar komen voort uit het heen en weer kaatsen van ideeën en meningen die constant evolueren.”

‘ZOIZO’ verklapt al enkele invloeden, maar waaruit putte STIKSTOF voornamelijk inspiratie voor ‘Overlast’? Zwangere Guy: “Inspiraties die er niet zijn. Dat klinkt verkeerd, maar we wilden iets creëren dat we op dat moment gewoonweg te weinig hoorden. Veel hiphop draait de laatste tijd rond de hoeveelheid coke rappers naar binnen werken, rond hoeveel gram er in de joints zit, of rond de auto waarin ze rondrijden. Dat materialistische is bij ons heel ver zoek. Old school vormde zonder twijfel de belangrijkste inspiratie. Ik wil de hedendaagse hiphop niet afbreken, maar er is weinig nieuwe shit waar wij allemaal naar luisteren en door omvergeblazen worden. Oké, Vince Staples en Kendrick Lamar blijven heel hard – maar kijk, we maken muziek voor onszelf. We denken niet van: ‘Oké, nu wil ik zoals hen klinken.’ Dat is volgens ons ook in de beats te horen, en wordt ook in de rap snel duidelijk.”

Wat die rap betreft: STIKSTOF gaat compromisloos voor teksten die door en door Brussel ademen, maar er is ook ruimte voor persoonlijke thema’s – zoals op ‘DEF’, een vroeg hoogtepunt op de langspeler. Zwangere Guy: “Dat nummer is begonnen bij de beat. Ik heb de laatste tijd heel wat oude 50 Cent, NAS en Jay-Z herbeluisterd. De beste tracks van die artiesten zijn voor mij de nummers waarin ze hun succes of positie in vraag stelden. Ik heb vervolgens met wat als-vragen gereflecteerd over mezelf. Ik denk dat ik binnen STIKSTOF wel degene ben die zulke persoonlijke shit kan aankaarten, in plaats van het alleen over Brussel te hebben. Ik heb zaken meegemaakt, en ik zie onze muziek als uitlaatklep om dat kwijt te kunnen.”

De zelf opgenomen samples aan het einde van de titeltrack onderstrepen de eigenheid die STIKSTOF typeert, maar zijn vooral bedoeld als luchtige tussenstukken. Astro: “Ze zijn allemaal de verdienste van Deejay Vega. De skit na ‘OVERLAST’ is op één avond in elkaar gestoken. Didier (Deejay Vega, red.) heeft bepaalde mensen op diverse momenten en onder verschillende gemoedstoestanden kunnen opnemen met zijn gsm. Sommige mensen zitten er heel diepe betekenissen achter te zoeken en willen een link met Brussel leggen, maar wij zijn vooral blij dat die voor ons herkenbare individuen op de plaat beland zijn. Het luchtige eraan is het mooiste”, klinkt het.

Die portie speelsheid verdwijnt echter al snel naar de achtergrond wanneer we de scherpte van een track als ‘1000 MILLIGRAM’ onder de loep nemen. Het nummer is een hedendaags staaltje maatschappijkritiek, zonder enige omwegen. Astro: “Die track is begonnen met een tekst van Jazz, die we vervolgens als een soort van test op de beat hebben geplaatst. Initieel zat er een ander refrein in die track, maar die is er later uit gehaald. ‘1000 MILLIGRAM’ is een voorbeeld van de werkwijze die we voor deze plaat vaker hebben gehanteerd: knippen en plakken, andere zaken bijvoegen, … Zwangere Guy: “Die track is ontstaan uit een totaal ongeforceerd proces. Mijn tekst en die van Jazz stonden oorspronkelijk op een andere beat, en toen kwam Astro met het voorstel om die teksten op de beat voor ‘1000 MILLIGRAM’ te plaatsen. We merkten dat die teksten veel meer ademruimte kregen op die beat. Toen dachten we: deze beat is echt iets voor Brihang; en daarna hebben we hem uitgenodigd.”

‘GELE BLOKKEN’ doet anderzijds onmiddellijk aan Brussel denken. Jazz: “Dat nummer is ontstaan tijdens een van onze schrijfsessies in Ham. We waren op dat moment al een paar dagen bezig. Ik had zin om iets nieuws te schrijven, en heb me vervolgens aan de computer gezet waarop alle beats van Astro staan. Ik ben toen gestoten op een beat die Astro eigenlijk voor de vorige plaat had gemaakt. Vervolgens ben ik beginnen te schrijven vanuit het perspectief van iemand die in een chaud buurt zit en uit zijn raam kijkt. De tekst stond volgens mij op zichzelf; er hoefde niks aan toegevoegd te worden. Er zijn ook amper backings te horen –‘t is in feite puur die beat plus de tekst. Nadat we het hadden opgenomen, vonden we die track sterk genoeg om zo te houden. Daardoor is het een vrij kale track geworden.”

Ook deze plaat bracht STIKSTOF in eigen beheer uit, ondanks interesse van grote labels. Jazz: “We hebben een paar voorstellen gekregen, maar we hebben het altijd al alleen kunnen doen. We wilden die formule niet veranderen. We konden een hoop geld ontvangen, maar dan zaten we ook vast aan allerlei verplichtingen. We zouden onze fierheid verliezen. Dus, liever niet. We kunnen het op onze eigen manier doen, en kunnen onze plaat betalen dankzij onze concerten – zolang dat kan, blijven we het doen. Zodra we ons eigen ding niet meer kunnen doen, stoppen we er gewoonweg mee.” Zwangere Guy: “Ik denk dat de groep zou splitten zodra wij iets tekenen. Het zou te corporate worden, we zouden met te veel zaken rekening moeten houden.  Trouwens, eigen beheer is sexy.”

En of de heren verdergaan op hun huidig elan. Jazz: “We gaan sowieso richting een vierde plaat, maar we leggen onszelf geen specifiek toekomstbeeld op. Het belangrijkste blijft dat we kunnen doen wat we willen. Volgens mij gaat STIKSTOF nog verder evolueren richting een groep die puur zijn goesting doet.” Zwangere Guy: “Met de vierde plaat verkopen we de AB twee keer uit (lacht). Nee, On verra. Alles wat onze weg uitkomt, is mooi meegenomen. We willen de trouwe fans en onszelf tevreden houden. We gaan niet toegeven aan de commercialisering van het genre. We doen dit nu al zeven à acht jaar, en we doen het nog steeds met dezelfde visie. Keeping it real. Da’s de naam van de volgende plaat, trouwens.” (lacht)

STIKSTOF speelt woensdag in een uitverkochte Ancienne Belgique. Wie geen tickets heeft kunnen bemachtigen, kan de Brusselaars aan het werk zien in de Muziekodroom of Het Depot.