Het afgelopen jaar was eentje waarin Stikstof wederom een victory lap kon lopen. Bij ons haalde ‘Familie boven alles’ de vierde plek in de beste Belgische albums van het jaar en een elfde plek in onze lijst met beste hiphop albums van het jaar. Concertzalen in het hele land werden waar mogelijk afgebroken op het eind van vorig jaar. Zwangere Guy en Jazz Brak toonden wederom aan waarom ze aan het voorfront staan van de heropleving van de scene in Vlaanderen. In de schaduw van beide brede jongens staan twee kerels: DJ Vega en Astrofisiks, de gasten die de sound en beats vorm geven. Hier en nu focussen we op Astrofisiks, oftewel Paulo Rietjens.
Het idee om Astrofisiks in de bloemetjes te zetten komt niet uit de lucht gevallen. Wie Stikstof al een eindje volgt miste op ‘Familie boven alles’ de bars en flows van Astro. De legende vertelt ons dat hij aan het schrijfproces begonnen was, maar vrij snel besloot om zich uitsluitend te focussen op de beats. Van het voorfront naar de producersstoel, zo leek het wel, ware het niet dat zijn vingerafdrukken overal op het album en de liveshow terug te vinden zijn.
Het gemis van Astrofisiks’ talent als rapper kwam voor ondertekende pas echt naar voren toen de liveshow voorbij kwam. In Cactus te Brugge kwam hij af en toe van achter de tafels vandaan om de keet in vuur en vlam te zetten met tracks die van voor hun laatste album dateren. Je weet wel, de splinterbommen van ‘Overlast’ en nog eerdere albums. Daarnaast dropte Tiewai in de nadagen van 2021 zijn uitstekende single ‘Mijlpalen’ met daarop een feature van Stikstof met… een verse van Astrofisiks. De enige lap tekst die we in een eeuwigheid van hem gehad hebben en eentje die je toch doet afvragen wat er geweest had kunnen zijn.
Echter, dat is een fantasiewereld. In het hier en nu zijn Zwangere Guy en Jazz Brak de twee heren die de bars spitten en schiep Astro samen met DJ Vega de muzikale omkadering. En boy, wat doen ze dat goed. ‘Familie boven alles’ is puur op beats en productie het beste wat ze ooit uitgebracht hebben. ‘Overlast’ was goed. Dit is meer gepolijst, strakker, beter in elkaar gestoken. Neem nu ‘Spiegel’ en ‘Beelden’, waarin Jazz en ZG elk afzonderlijk met de drugs- dan wel drankduivel afrekenen. Het idee om die tracks te scheiden hoewel ze drijven op dezelfde instrumental, komt van Astro. Een voltreffer.
Live worden ze na elkaar gespeeld, wat zeer goed werkt op het podium. En om mee te zijn in de trends kwam er een soort van deluxe-versie van de plaat waar er een nummer aan het eind werd toegevoegd: ‘Spiegelbeelden’, waar ze aan elkaar geplakt worden. Het is slechts één simpel voorbeeld van het genie van Astro, die aanvoelt hoe een album moet opgebouwd worden, hoe hij het maximale uit zijn beats en uit zijn MC’s kan halen.
De manier van werken bij Stikstof is eentje die bijna ouderwets aanvoelt. Tegenwoordig zie je dat rappers veelal samenwerken met een hele rits producers. Ze kiezen hun beats uit een gigantische hoop die hen toegezonden wordt. Nadien gaan ze ermee aan de slag. Dat is niet het geval bij het Brusselse collectief. Zeldzaam zijn de producers die er nog in slagen om een volledig album te maken en hun beats op maat af te leveren bij rappers. Top of our head? Kenny Beats, The Alchemist en Harry Fraud. Hier in België? Astrofisiks. En daar stopt het een beetje. Djalu van De Goeie Jongens kan dat eveneens, maar dan zitten we toch net op een iets lager niveau.
Zijn talent als producer is iets wat we al lang opgemerkt hadden, maar misschien hadden we zijn transitie van de microfoon naar de draaitafel al moeten zijn aankomen. In ‘Zoizo’ rapte hij nog dat hij de platen van zijn ouders gebruikte als scratchnaaldhouders. Hij name dropt nog Nas en D12, maar zijn verse gaat vooral over de voorliefde voor de instrumentals. Het zit ‘m soms in de details. In die verse bekent Astro dat hij naar ‘The chronic’ op repeat luistert, want ons naadloos brengt een vergelijking die zich opdringt: Astrofisiks is de Belgische Dr. Dre.
Natuurlijk, de vergelijking gaat niet volledig op. Zo is Dr. Dre een icoon, een gigant, één van de personen die hiphop en rap mee vorm gegeven heeft en al dertig jaar zijn stempel drukt op het geluid. Geen G-funk of Snoop Dogg zonder Dre. De carrières van Eminem en 50 Cent hadden er wel eens heel anders kunnen uit zien zonder hem. Nochtans heeft heeft Astro geen ongelofelijk dure scheiding achter de rug, noch een koptelefoon die zijn naam draagt en een bom geld opgeleverd heeft. Dat terzijde zijn er voldoende parallellen te trekken.
De legende van Dr. Dre begint bij N.W.A. . Credit where credit is due. Ook MC Ren, Arabian Prince en DJ Yella verdienen hun deel van de roem. Al herinnert iedereen zich vooral ‘Straight outta Compton’, ‘Fuck the police’ en de heilige drievuldigheid die de gangsterrap op de kaart zette eind jaren ‘80. En hoewel Dre toen nog veel meer een rapper was, bekwaamde hij zich al in het producerswerk. Met zijn G-funk, diepe, artificiële bassen en de Roland 808 drummachine leverde hij de blauwdruk af voor hoe hiphop zou klinken.
Ondertussen wachten we al twintig jaar op ‘Detox’, het naar het schijnt fenomenale album waar al sinds 2001 aan gewerkt wordt. Zo vertelt ons de overlevering. Het feit dat we nog steeds uitkijken naar dat album, vertelt al genoeg over hoe gerespecteerd Dre wordt. Eenzelfde lot is nog niet voor Astro weggelegd. Wel bewandelen ze ietwat hetzelfde pad. N.W.A. heeft ietwat dezelfde attitude als Stikstof. Veel liefde is er niet voor de overheid of het politieapparaat. Stikstof is nog iets meer maatschappijkritisch dan N.W.A. en situeert zich misschien pal in het midden van hen en Public Enemy. Alleszins waren ze even essentieel voor de recente ontwikkeling van hiphop en rap in ons land als dat de groep uit Compton was voor de hiphop in het algemeen. Wie ooit al eens een liveshow van Stikstof meemaakte, weet dat energie die vrijkomt tijdens de set en het voelbare ongenoegen in verband met de staat van ons land immens is. Stikstof vertaalt die onvrede zoals Dre en zijn kompanen dat dertig jaar geleden deden. Althans, naar onze bescheiden Belgische normen.
Doorheen de jaren heen is Dre geëvolueerd naar een superproducer. Zijn perfectionisme is legendarisch. Zijn soloalbums doorstaan de tand des tijds en vallen vooral op omdat hij als rapper ietwat onder de verwachtingen blijft. Er is wat schimmigheid over het feit of hij zelf al zijn teksten schrijft en de spotlight wordt al eens gestolen door een gast. Desondanks blijven ‘The chronic’ en ‘2001’ klassiekers. De dominantie van Dr. Dre gaat echter een stuk verder. ‘Doggystyle’, het debuut van Snoop Dogg, is integraal door Dre gedaan. Een stuk van ‘Kingdom come’ van Jay Z draagt zijn stempel. ‘In da club’ van 50 Cent zou nooit de wereldhit die het was geweest zijn zonder de dokter en Eminem heeft zowat de helft van zijn glorieperiode te danken aan hem. Zijn gave om beats te maken die de MC perfect liggen, is ongeëvenaard in de tijd, zeker voor zo’n lange periode.
Dat is eveneens een onderschat deel van Astro’s talent. In de schaduwen doet hij veel meer dan we op het eerste zicht zien. ‘Wie is Guy?’, het doorbraak album van Zwangere Guy, staat vol met de ingevingen van Astro. De credits van het album verraden dat hij aan quasi alle tracks heeft meegewerkt. Zowel als schrijver als producer. De stille, drijvende kracht achter het geluid van Zwangere Guy waarmee ze het Nederlandstalige taalgebied veroverden. Daar stopt het niet. Of het nu ‘Zwangerschapsverlof vol. 3’ is, waar er een speciale bedanking voor Astro voorzien is, of ‘Brutaal/BrutXXL’ is, waar we lezen dat het ‘mixed & recorded by Astro’ is, hij heeft overal een grote vinger in de pap te brokken.
We staan er amper bij stil, maar de rapper/producer uit Brussel is in alle stilte aan het bouwen aan een indrukwekkend palmares. De kapot gepompte tracks heeft ie al, de prijswinnende albums ook. Of hij dezelfde weg zal inslaan als Dr. Dre valt te betwijfelen. Niet alleen zien we hem niet op korte termijn DJ Vega, ZG en Jazz ditchen. We zien ze vooral samen aan de weg naar boven timmeren. In de laatste interviews met het Brusselse collectief kwam altijd een iets terug naar voor: aan de muur van het studio in Brussel is er plaats voorzien om de vinyl van al hun overwinningstochten op te hangen. Het lijkt dat er daar nog ruimschoots plaats is. Met andere woorden: we zijn nog niet van die bende van af. En gelukkig maar, want als er iets is waar we gif op lijken te kunnen innemen, is het dat Astrofisiks een idee heeft van waar hij heen wil met de rest. Nog even ‘The chronic’ op repeat vooraleer we niet meer rond Astrofisiks zijn classic heen zullen kunnen.