Indie2020: vrouwelijke seksualisering in videoclips: empowerment of objectivering?

door Naomi Hubert

Dit jaar kijkt de Indiestyle-redactie af en toe achterom met Indie2020. Vandaag nemen we de seksualisering van vrouwen in videoclips door de jaren heen onder de loep.

Disclaimer: we zijn twee witte cisvrouwen, wat kleurt hoe we naar de wereld kijken. Dit artikel is niet dé mening, we leren nog elke dag bij. Als je na het lezen opmerkingen hebt, of je voelt je niet lekker, of het kan gewoon beter, dan zijn wij zeer benieuwd naar jouw visie en hoe wij het in het vervolg kunnen aanpakken. (Naomi Hubert en Milena Maenhaut)

Trigger warning: Je zou wel eens boos kunnen worden. Of gedegouteerd. Liefst beide.

“It isn’t sex that sells, it is the women’s’ bodies” (1)

No boys were harmed in the making of this video’” schrijft Charli XCX onder de videoclip voor ‘Boys’. Joe Jonas kijkt er zwoel naar de camera terwijl hij z’n melksnor aflikt. Andere celebs poseren topless met puppy’s. Chromeo houdt een kussengevecht en even later wast Charlie Puth suggestief z’n auto. In de videoclip voor ‘Boys’ van Charli XCX doen mannen wat vrouwen gewoonlijk in videoclips doen: de auto wassen terwijl ze per ongeluk een bikini aan hebben, bijvoorbeeld. De clip werd door Charli XCX zelf geregisseerd en toont door de rollen om te draaien hoe gek het is om banale dingen zoals een melksnor te seksualiseren (2). Terwijl vrouwen in videoclips vaak onbekend blijven, verzamelde Charli XCX een hoop mannelijke celebrities. Er werden in dit geval geen jongens gekwetst, maar dat gebeurt in de normatieve beeldvorming in videoclips wel. Vrouwen én mannen. Dit is waarom.

Muziek en beeldende kunsten zijn altijd al een plek geweest waar gender en seksualiteit openlijk in vraag worden gesteld. Het zijn meestal artiesten die het voortouw nemen om nieuwe onderwerpen bespreekbaar te maken. Denk aan Madonna, of hoe queer culture vandaag doorstroomt naar de mainstream. Maar onze samenleving steunt grotendeels nog altijd op een constructie die onze geschiedenis gevormd heeft: het patriarchaat. Er is nog veel werk voor we stereotypering van de vrouw – en van andere onderdrukte groepen – voorgoed van de kaart vegen.

Een belangrijk begrip om het grotere verhaal achter de seksualisering van de vrouw in videoclips te begrijpen is socialisatie. Mensen zijn groepsdieren en hebben elkaar nodig om te overleven. Ook wanneer we niet meer in groep achter een mammoet rennen. Je leert van kinds af aan hoe je deel bent van een groep en hoe je je hoort te gedragen. Dat proces heet socialisatie. Leren omgaan met gender is daar een deel van. Tot vandaag verloopt dit grotendeels nog heel stereotiep en binair: meisjes houden van roze, willen barbiepoppen en misschien wel een mini-keuken terwijl de slaapkamer van jongens blauw is en ze eindeloos veel autootjes hebben uitgestald naast hun pseudowerkbank. Deze socialisatie aan de hand van rol- en gedragspatronen blijft je hele leven een verdere invloed hebben op het gedrag van jezelf en van iedereen rondom je. 

Als vrouw leren we dat je aantrekkelijk moet zijn voor het tegenovergestelde geslacht. Bovendien zijn we als vrouw het object van mannelijke lust en verlangen en moeten we aan bepaalde kwaliteiten voldoen: een slanke lijn, een goede moeder voor de kinderen … Voldoe je niet aan één van die criteria, dan word je als vrouw als onsuccesvol ervaren. Denk maar aan de verantwoording die zwaardere vrouwen elke dag opnieuw moeten afleggen, of de bewust kinderloze vrouwen. Vergeet niet hoe lesbiennes telkens opnieuw een man moeten overtuigen dat ze écht, maar dan ook écht geen penis tussen hun benen willen. 

Films, boeken en de hele cultuur hebben invloed op het socialisatieproces. Daarom is representatie zo belangrijk. Videoclips weerspiegelen de maatschappij. Een maatschappij waar mannen (ja, nog steeds) de hoogste posities bekleden en vaak dus ook de clips regisseren. De video’s zijn gemaakt door en voor mannen en houden zo de patriarchale status quo in stand. Ze zijn gemaakt vanuit de ‘male gaze’, of eerder de ‘masculine, heterosexual gaze’. Een manier van kijken die de vrouw objectiveert. Neem de clip van Fedde Le Grand voor ‘Put your hands up’, bijvoorbeeld. De vrouwen zien er allemaal hetzelfde uit en staan ten dienste van de man. Ze bewegen allemaal synchroon als robots en worden zo heel letterlijk gereduceerd tot een seksueel object zonder eigen identiteit, of zelfs hersenen.

Mag er dan helemaal geen naakt meer zijn?

Het is een vraagstuk waar niemand een sluitend antwoord op vond. De gemiddelde boomer op een familiefeest stelt terecht de vraag: ‘Mag een vrouw dan nooit meer naakt in beeld komen?’ De grens tussen objectivering en vrouwen die empowered hun seksualiteit beleven, is niet altijd duidelijk. Hoe weet je of een vrouw zich uitkleedt om haar eigen seksualiteit te (re)claimen of om zich te schikken naar de male gaze? Om hier een iets beter zicht op te krijgen, geven we graag enkele denkpistes mee. 

We spreken van seksualiseren als de waarde van een persoon herleid wordt naar enkel het sexappeal en/of wanneer het gedrag van die ene persoon ingezet wordt voor het genot van de ander. Dat een vrouwenlichaam gebruikt wordt om iets te verkopen, is niets nieuws. Dat gebeurt niet alleen in de muziekindustrie, het lichaam van de vrouw wordt regelmatig als marketingstrategie ingezet. Wanneer dit gebeurt, kunnen we duidelijk stellen dat de vrouw herleid wordt tot een seksueel object. Kijk bijvoorbeeld naar de clip voor ‘Destination Calabria’. 

Een slanke vrouw likt haar rode, glimmende lippen, ze brengt de saxofoon alsmaar dichter naar haar getuite mond, de camera volgt haar gespierde benen naar boven, tot waar haar rokje net de rondingen van haar volle poep verhuld. De saxofoon wordt ingezet en we krijgen haar groene string te zien. De vrouw draagt een croptop die ze onverklaarbaar uitspeelt. En dat allemaal in de eerste dertig seconden. Van zodra geld en verkoopcijfers de drijfveer zijn, val je snel in de valkuil. Want wat verkoopt goed? De binaire normen van onze maatschappij. En die staan in functie van de male gaze. “Because it is a man’s world but it would be nothing without a woman or a girl.

Iets gelijkaardigs gebeurt in Benny Benassi’s video voor ‘Satisfaction’. De clip is verpakt als een reclame voor boormachines. Want sex sells. Waarom zou een vrouw überhaupt in ondergoed gaan timmeren, kan je je afvragen. Een Youtubegebruiker reageert heel terecht: ‘glad to see these women wearing the proper safety equipment’. En is er iemand die de tekst over de boormachines leest? Want daar gaat het uiteindelijk toch over, of niet?

Kijk naar Jennifer Lopez en Iggy Azalea in de clip van ‘Booty’. Zijn het twee vrouwen die voor hun eigen plezier schuren? Of doen ze het omdat er iemand naar hen kijkt? Ze hebben geen aandacht voor elkaar en kijken voortdurend naar de camera. (1)

De clips lijken bestemd voor mannen, maar worden geconsumeerd door iedereen. En dan nog vooral door jongeren, die hun wereldbeeld nog volop moeten vormen. Volgens een onderzoek vermeld in The Guardian bekijken kinderen en tieners tot 2,5 uur per dag naar muziekvideo’s. (3) En in die 2,5 uur zien ze een heel eenzijdige representatie van wat het betekent om vrouw, man of gewoon mens te zijn.

Een andere manier om naar dit continuüm te kijken is nagaan in welke mate de vrouw(en) in kwestie zelf mochten mee regisseren, keuzes maken en het beeld beïnvloeden. Het grotendeel van popmuziekvideo’s wordt nog altijd door mannen geregisseerd. Daardoor krijgt de dominantie van male gaze sneller vat op zowel de artiest als op iedereen die naar de videoclip kijkt. Jonge Britney Spears werd een superster door zich te presenteren als een katholiek schoolmeisje dat haar liefje smeekte om dan toch een teken te geven. Miley Cyrus’ ‘Wrecking ball’ heeft ook veel wenkbrauwen doen fronsen. Beiden clips werden geregisseerd door dezelfde man. Een man die bovendien al verschillende keren werd beschuldigd van aanranding door de modellen waar hij mee samenwerkte. 

Het verbaast je niet dat het een problematiek is die vaak terugkeert: mannelijke managers creëren een imago voor de vrouwelijke artiest waar zij mee werken. Het meest voorkomende recept – dat gek genoeg nog steeds werkt – is het idee van een maagdelijk, onaangeraakt meisje dat uitbarst in een seksgodin, zogezegd zonder eigenwaarde. Kijk naar Madonna, Britney, Christina Aguilera, Ariana Grande, … (4)

Het probleem is niet alleen dat jonge meisjes op die manier aangeleerd wordt dat hun uiterlijk hun belangrijkste eigenschap is. Ook dat alle genders, races en sexualities een ideaalbeeld wordt aangepraat. Niet alleen dat van de slanke vrouw met volle billen en borsten. Ook van de predatory man. Want ‘een man heeft altijd zin in seks’. Iedereen is dan nog eens afgetraind, cis, wit, heteroseksueel, jong en neemt consent niet erg serieus. (5) Als je als vijftienjarige opkijkt naar Robin Thicke en hem in een erg populair nummer de grenzen van consent en seksueel geweld hoort vervagen, heeft dat een invloed op hoe je naar seks kijkt. ‘Blurred lines’ trekt afwijzing van vrouwen in twijfel wanneer ze gedronken hebben of aan het flirten zijn (“Good girl! / I know you want it” en “Must wanna get nasty”). Omgekeerd schuift Thicke een hyperseksuele man naar voor. Een man die nooit nee zou zeggen tegen seks. Wat als die vijftienjarige gewoon eens geen zin heeft? Precies. Als je als tienermeisje niet lijkt op wat je allemaal op het scherm ziet, ga je aan jezelf twijfelen.

In clips valt op hoe vrouwelijke artiesten veel sneller geportretteerd worden met seksuele beelden en een suggestieve gezichtsexpressie. Nog gekker wordt het als je de cijfers omtrent etniciteit bekijkt. Niet-witte artiesten worden nog vaker met seksueel gedrag in beeld gebracht dan witte artiesten. Het genre daarentegen heeft er niks mee te maken. Er heerst het misverstand dat R&B hier de grootste schuldige zou zijn. Als we doorheen alle decennia kijken, kunnen we zeggen dat andere populaire genres zich hier even schuldig aan maken. Als onze technologische revolutie aan deze snelheid doorgaat en we steeds meer afhankelijk worden van audiovisuele media, dan kan dit steeds meer als dé waarheid en dé echte samenleving worden gezien. En dat is gevaarlijk. Zowel jongens en meisjes leren zo dat seksueel gedrag en een sexy verschijning een sleutelelement is van het “vrouw-zijn”. Onze idee van vrouwelijkheid wordt gereduceerd tot dat ene aspect, terwijl we heus meer te bieden hebben dan dat. Wij zijn geen accessoire, wij vallen niet te herleiden tot seksuele objecten. Dat weten jullie ook, dus waarom brengen jullie ons dan alleen op die manier in beeld? Daarom pleiten we hier graag voor een toekomst met meer nuance in visuele content. Want wij hebben de wereld meer te bieden dan alleen ons lichaam. 

(R)evolutie

Ook als vrouw moeten we het socialisatieproces ‘ontleren’ en beseffen dat dit niet de norm is. We zagen zo Miley Cyrus bijvoorbeeld een mooie evolutie doormaken, van ‘Wrecking ball’ naar ‘Mother’s daughter’. Een wereld van verschil. In die laatste videoclip zien we alle soorten vrouwen: we zien oudere dames, vrouwen met een beperking, transvrouwen, vrouwen met verschillende huidskleuren en vormen. Het vrouwelijk lichaam wordt in zijn puurheid in beeld gebracht en de clip verspreidt boodschappen zoals “maagdelijkheid is een constructie”. Daar later meer over. Wat we willen aantonen is dat er de afgelopen twintig jaar veel is veranderd. We leren als vrouw elkaar meer ondersteunen en elkaar niet meer te zien als concurrentie. We leren opkomen voor elkaar, we zien hoe het patriarchaat vorm geeft aan onze maatschappij en we ons te verzetten. Het is een leerproces, en het is het oké om dit stapsgewijs en bewust te doorlopen. Miley toonde met ‘Mother’s daughter’ dat ook zij geleerd heeft om voor zichzelf op te komen en om haar lichaam niet alleen te verkopen omdat het verwacht wordt. 

“There are times when I hate myself for liking certain kinds of music or song. They have good beats but the videos and the message is sometimes completely repulsive, and even hateful… Music videos are affecting dance too – women are just expected to dance in a sexual way… There is nothing left for women that has not been sexualised. People always talk about choice, but where is my choice to not be sexualised when everyone expects and sees only that when they look at me?” – Rewind & Reframe project

Als vrouwen zelf mogen beslissen hoe ze in de kijker komen, kunnen ze hun rol controleren. Zowel hun rol als de degene die bekeken wordt als zij die kijkt (gazed/gazer). Dit brengt veel positievere resultaten: minder stereotypering en originele invalshoeken. Grenzen worden opengebroken en de vrouwen die in de video meespelen voelen zich empowered – net zoals zij die ernaar kijken.

Een mooi voorbeeld is ‘Pynk’ van Janelle Monae. In het nummer claimt ze het kleur terug na de onsubtiele aanpak van Aerosmith late jaren ‘70. Steven Tyler zong toen ongegeneerd over de vagina met natuurlijk heel veel roze, gevarieerde seksuele situaties. Twintig jaar later doet Monae hetzelfde, maar dan beter. Eerlijk, wie praat er nu het best over de vagina dan de vrouw zelf? Waar Tyler heel bot was, is Monae heel gesofisticeerd. In de videoclip zien we een wereld die vrij is van mannelijke beïnvloeding en van de male gaze. Het vrouwelijk lichaam wordt geprezen, we zien leuke vaginabroeken, slipjes met bevrijdende slogans, schaamhaar en vrouwen van alle kleuren. De hemel tussen de benen wordt geprezen en de clip is zowel erotisch als empowerend. Petje af want artistiek was dit grensverleggend. (4)

De overdreven exploitatie van het vrouwenlichaam in de muziekindustrie is niet een probleem dat we moeten benaderen vanuit het idee dat het niet hoort dat vrouwen zich zo presenteren. Het gaat hier niet om ‘zedelijkheid’, om wat wel of niet kan. De vraag is eerder: hoe reageren we hierop? Hoe leren we meisjes een positie in te nemen in de maatschappij, en bewaren we gelijkheid en fysieke en mentale gezondheid. Meisjes die op jonge leeftijd constant in aanraking komen met deze content, zijn meer geneigd om te plooien voor de genderstereotiepen en zullen aantrekkelijkheid hoog bovenaan het lijstje plaatsen in hun waardeschatting van ‘vrouw-zijn’. Omgekeerd geldt helaas ook, jongens die geregeld in contact komen met deze content zijn sneller geneigd om onrealistische verwachtingen te hebben van meisjes. Jammer genoeg valt ook op uit een studie dat zij dan sneller meisjes zouden lastigvallen. Seksuele intimidatie is een probleem waar we nog steeds mee te maken krijgen, ongeacht leeftijd en woonplaats. Het kan overal gebeuren: op het openbaar vervoer, tijdens een concert, een avondje uitgaan, zelfs op het werk en op school. Kijk maar naar afgelopen maand, het kan gebeuren wanneer je als journalist je job doet op live-televisie. De reactie van Evelyne Boone toonde nogmaals hoe wij als vrouwen geconditioneerd zijn om tot vervelens toe op dit gedrag te reageren. 

Een ander groot gevolg waar we het nog niet over hadden, is het mentale welbevinden van de gemiddelde vrouw onder invloed van onze beeldcultuur. Het is geen geheim dat de schoonheidsidealen ons eerder negatief dan positief beïnvloeden. We voelen ons altijd te min. We zijn te dun, te dik, we hebben te kleine borsten, een te platte kont. Ons haar is te blond, te donker. Die neus kan iets smaller, die lippen voller, die buik nog iets strakker… Het is nooit goed. Grosso modo van de videoclips toont één soort vrouwenlichaam waar we allen naartoe willen streven. Dat maakt ons ronduit ongelukkig. Op den duur zijn we obsessief bezig met ons uiterlijk en imago en zo blijft de bal aan het rollen: veel jonge meisjes worstelen met eetstoornissen en andere mentale problemen.

Het bekendste voorbeeld is waarschijnlijk Britney Spears. Zij bezweek in 2007 door de druk van buitenaf. Ze moest een opgelegd imago volhouden van haar management. Vergeet niet dat Britney vijftien jaar oud was (vijftien!!!) toen ‘Hit me baby… One more time’ voor het eerst op MTV verscheen. ‘Slave’ kwam drie jaar later uit en we herinneren ons allemaal nog die videoclip vol warme, zwetende lichamen. Britney brak door en ze wou niet meer het schattige kleine meisje zijn. Opnieuw een tactische zet in het management en een idee dat van Spears zelf kwam, ze wist dat ze zo de aandacht zou trekken. Ze besliste om zichzelf te verkopen op 18-jarige leeftijd. Retrospectief is dat absoluut niet oké. Bovendien is dit Madonna all over again, van de ‘Virgin’ naar de ‘Erotica’. Zes jaar later zouden we een Britney zien die in ons geheugen gegrift staat, namelijk met de tondeuse aan de schedel. Alhoewel we er allemaal wel eens lacherig over doen, het is en blijft een schrijnend tafereel. 

Het kan anders

We hadden het al eerder over de subtiele grens tussen empowerment en objectiveren, de juiste balans vinden is niet evident. We besloten dat als de hoofdmotivatie ‘marketing’ is, de vrouw vaak geobjectiveerd wordt. Ook queer culture begeeft zich op dit al moeilijke continuüm. Ook LGTBQ+ wordt als marketing ingezet in videoclips. Wanneer je in de vrije kunsten soms de ‘Wat is pornografie en wat is kunst?’-discussie hebt, diezelfde flinterdunne grens is er wanneer je het onderscheid wil maken tussen seksualisering en vrije expressie van je seksualiteit. Neem nu het voorbeeld van twee vrouwen die zoenen, dit is duidelijk meer aanvaard dan wanneer je twee mannen die hetzelfde doen in beeld zou brengen. Het ene gaat sowieso meer verkoopcijfers geven, want twee vrouwen die samen wat stoeien is al eeuwen de fantasie van een cisman. Als er dan nog eens een duidelijke male gaze-marinade over de videoclip hangt, dan kunnen we niet meer praten over queer-empowerment. Het is duidelijk dat het hier dan niet draait om het in beeld brengen van LGTBQ+. 

Daarbij komt ook de dualiteit van artiesten die spelen met hun biseksualiteit. In hoeverre kunnen we dieper graven in Katy Perry’s ‘I kissed a girl’? Of Tatu, de twee meiden uit 2002 die in schooluniform (hoe kan het ook anders?) elkaar zonder enige context beginnen te kussen terwijl het pijpenstelen regent. Daartegenover staat bijvoorbeeld een Janelle Monae met een subtielere ‘Make me feel’, of Todrick Hall die volledig de andere kant van gay-culture belicht. Gender en seksualiteit is iets heel ruim en complex. Sommige artiesten nemen hier het voortouw in en tonen dat je met de juiste nuance nog steeds kwalitatieve content kan leveren. 

Billie Eilish bijvoorbeeld. Zij doet iets compleet anders: zij laat zo weinig mogelijk over aan fantasie en verbeelding. Billie zorgt ervoor dat seksualiteit geen rol speelt in haar performance en in de visuele inhoud van wat ze op de wereld afstuurt. Dat was voor haar een heel bewuste keuze en getuigt van veel moed. We zien dat het huidige klimaat hier wel gunstig is. Als we een twintigtal jaar zouden terugkeren naar de periode waar Paris Hilton en Nicole Richie nog top-of-the-bill waren, dan was dit er misschien nooit doorgekomen. Daarom willen we graag focussen op artiesten die goed bezig zijn, die tonen dat het anders kan. Die elke dag vechten tegen het geconditioneerde beeld dat in ons hoofd geprent zit. Er is verandering op komst en daar kunnen we alleen maar dankbaar voor zijn. Te beginnen met één van de grootste stigma namelijk zwaardere vrouwen, welkom Lizzo. 

De artiest bij uitstek die schoonheidsidealen onderuit haalt is flute queen Lizzo. Lizzo toont dat van jezelf – en dan van elk deel van jezelf – houden helemaal niet radicaal is, maar een noodzaak. Dat doet ze in al haar nummers, maar misschien vooral in ‘Soulmate’: “So I figured out I gotta be my own type”, “I get flowers every Sunday / I’ma marry me someday”. Zoals ze in hit ‘Truth hurts’ zingt, is Lizzo inderdaad 100% that bitch. Maar Lizzo is meer dan de boodschap die ze uitdraagt. In Rolling Stone zegt ze dat ze niet wilt onthouden worden als ‘moedig’ omdat ze zichzelf, letterlijk, bloot durft te geven. Dat is op zich al een fatphobic opmerking. Alsof ze moed nodig heeft om te zijn wie ze is. Dat van jezelf houden voor wie er niet uitziet zoals op mtv ‘radicaal’ zou zijn, toont nog maar eens hoe fatphobic onze maatschappij is. Hoorde je ooit ‘you go girl, wat gedurfd van je’ toen pakweg Rihanna in weinig verhullende outfits rondliep? Lizzo is meer dan zomaar de postergirl van een ‘body positivity trend’ of van de ‘fat liberation movement’, ze is een hele persoon met een hele carrière die opnieuw niet herleid wil worden tot een lichaam. (Voor wie meer over fatphobia wilt lezen: volg @yrfatfriend op Instagram.)

Genderfluid Dorian Electra schreef voor Refinery29, een website van Vice Media voor jonge vrouwen, geschiedenislessen verpakt in pop songs. Lessen over drag, feminisme, gender en seksualiteit. Wat je niet op school leert maar eigenlijk wel moet weten, dus. De geschiedenis van (en een ode aan) de clitoris, bijvoorbeeld.

Dat is niet zo gek: Dorian Electra ging bijna een phd achterna, maar besloot hun ideeën te verspreiden via muziek. In ‘Man to man’ hekelt die toxic masculinity (‘Well you think all you anger is justified’ – ‘Me, I think, it’s just your wounded pride’) door alle clichés van een overspelige man zonder emoties uit de kast te halen. Want ‘satire is een van de krachtigste manieren die we hebben om onderdrukkende structuren in vraag te stellen’, zegt die aan Dazed (6). ‘Als je queer bent, kijk je van buitenaf naar sociale normen. Je ziet sneller hoe gek sommige structuren zijn’. ‘Career boy’ steekt de draak met de ‘werk tot je erbij neervalt’-cultuur, waar burn-outs worden opgelost met koffie. Maar het nummer is meer dan een parodie, het gaat ook over hoe het is om (als een non-binair persoon) een manier te vinden om je goed te voelen op de werkvloer. (6) In ‘Flamboyant’ reclaimt Dorian Electra het woord ‘flamboyant’, dat vaak een negatieve ondertoon kreeg: het werd gebruikt om naar mensen te verwijzen die er ‘te uitgesproken gay’ uitzien. Alsof je alleen gay mag zijn zolang je voor de rest nog binnen de norm past. Dat doet die door – alweer – er een geschiedenisles van te maken: het woord verwees oorspronkelijk naar vlammen in glaswerk in gotische architectuur. In de videoclip zit Dorian Electra voor een haarvuur terwijl die, niet zonder ironie, ‘I’m a very flaming flammable guy’ zingt. ‘In mijn werk wil ik pop gebruiken om iets te tonen dat net een tikkeltje anders is’, vertelt die aan The Guardian (7). 

Hoe zou Gay Pride klinken in muziekvorm? Todrick Hall geeft ons met ‘Haus Party, Pt. 1’ een duidelijk antwoord: het is één groot feest en dat zie je ook terug in de videoclips. Todricks muziek is een ode aan LGTBQ+- personen en de gayball-culture. Todrick worstelde met het feit dat als hij het album ging uitbrengen, hij niet aanwezig zou kunnen zijn op de Pride, wat voor hem hét hoogtepunt en misschien wel het belangrijkste event van het jaar is. Daarom besloot hij de ideale soundtrack voor de Pride te schrijven zodat hij niet hoefde te kiezen. Het hoofddoel van zijn laatste release was gewoon een positieve boodschap en vreugde verspreiden. Het hoeft niet altijd het vingertje te zijn dat staat te wijzen, er is al genoeg negativiteit op het internet. Als reactie daarop focuste Todrick zich op het delen van vreugde. Op die manier zorgde hij ervoor dat meer queer people vertegenwoordigd zijn op airplay. 

Jaden, zoon van Will Smith daagt de genderstereotiepen uit. Als rolmodel van een hele hoop tieners heeft hij een hele verantwoordelijkheid, en dat weet hij. Jaden is een voorvechter voor ultieme zelf-expressie en wil de lat verleggen voor de generatie die na hem komt. Hij verschijnt soms in “vrouwenkledij” en dan weer in meer typische streetwear. Zelf ondernam hij ook actie door een genderfluide kledinglijn te ontwerpen. Als acteur vertegenwoordigde hij ook een gay-rol in de Netflixserie ‘The Get Down’. Bovendien kondigde Jaden Smith tijdens een optreden aan dat hij een relatie had met Tyler, The Creator, die een paar jaar eerder uit de kast kwam met het album ‘Flower boy’. Jaden Smith representeert zichzelf op een eigenwijze en frisse manier. 

Princess Nokia toont dan weer dat je op heel veel verschillende manier een vrouw kan zijn. Soms eet ze schrokkend een bord cornflakes op, loopt ze rond in baggy kledij met een nerdy bril. Even later staat ze in een croptop en wellfit mom-jeans te roken in de gang of zit ze lekker met de meiden in een hippiekleedje in het bos. In de videoclip van ‘Balenciaga’ zien we trouwens ook male figures met glinsterende rokken, zelfgemaakte couture stukken. Op het einde kleedt ze zich uit, zonder dat daar een seksuele spanning rond hangt. Je voelt dat ze zich niet vasthoudt aan rollen en patronen. Zolang het maar goed en juist aanvoelt. 

De sexy vrouwen in videoclips zijn bijna altijd jong. Piepjong zelfs, vijftien in het geval van Britney in ‘Hit me baby… One more time’. Alsof oudere vrouwen – en ja ook je oma – niet meer seksueel actief zijn. Karin Dreijer is 44, nog best jong maar een pak ouder dan wat je doorgaans in bikini op mtv ziet. Als je Dreijer als Fever Ray op het podium haar seksualiteit en fantasieën ziet beleven, vergeet je even dat ze thuis in Zweden gewoon een gezin heeft. Op haar laatste album ‘Plunge’ daagt ze het normatief verlangen uit. Haar videoclips en shows zijn een soort gekke kruising tussen een seksdroom en een nachtmerrie – met zombies, seks en thee. Ze doorbreekt niet alleen taboes rond (bdsm-) fetishes, ook rond seksualiteit. Het experimentele ‘Shaking the habitual’ dat ze in 2013 uitbracht met The Knife, was geïnspireerd door feministische en queer theory, vertelt ze aan The Guardian (8). In ‘Mustn’t hurry’ vat ze het samen: ‘shame is going to burn/ shame is going to die.’

We hadden het in dit artikel al eerder over de videoclip van ‘Mother’s Daughter’ , namelijk hoe deze clip het vrouwelijke lichaam in al zijn spectra toont. Het recht om je eigen lichaam vrij te maken van ‘the male gaze’ en de mogelijkheid om je lichaam in te zetten op gelijk welke manier en vorm zoals jij jezelf wilt uiten. Zonder dogmatisch te willen zijn, schuilde er achter het idee voor deze video toch wel een sterke boodschap. We krijgen tal van taboes voorgeschoteld: borstvoeding, keizersnedes en maandstonden. Miley danst nog steeds heel sexy, maar hier geldt opnieuw het argument dat wanneer je als vrouw controle hebt over je eigen imago, dit een heel andere bijklank heeft. Miley schreef en regisseerde de video samen met de regisseur. Deze regisseur was een man en daarom willen we in dit verhaal graag ook positief nieuws brengen. Cyrus en Alexandre Moors werkten samen het concept uit, van begin tot einde. We willen dus niet perse met de vinger wijzen en bewijzen dat het wel degelijk kan. Er is verandering op komst en niet iedereen is slecht. (9)

Janelle Monae bracht met het nummer ‘Make me feel’ onder de aandacht dat je je aangetrokken kunt voelen tot mensen in plaats van tot genders. Ze geeft een meer realistisch beeld van wat queer inhoudt, ze leert jonge meisjes om assertiever te zijn ten opzichte van hun partners en van wat ze wel of niet leuk vinden. Ze toont dat experimenteren dik oké is en praat er heel open over. Het belangrijkste van wat Janelle Monae doet, is misschien wel stoppen met het zoeken naar bevestiging van mannen.

Madonna leerde ons in de jaren ‘80 dat we seksuele wezens zijn die niet puur bestemd zijn voor reproductie van het nageslacht. Monae gaat hierbij een stapje verder en zet nu de toon voor jonge meisjes. Ze leert ons dat vrouwelijke seksualiteit op zichzelf staat, zonder een hoger doel, zonder te shockeren of objectiveren. Ze zet haar vrouwelijkheid in voor haarzelf en alleen haarzelf. En zo leren wij stapsgewijs, de ene keer met een wat grotere sprong dan de andere, dat wij dit ook kunnen. 

Bronnen

  1. https://www.dailytelegraph.com.au/news/opinion/sexualised-music-videos-only-teach-women-how-to-sell-out/news-story/c56c78bc541cbfe91e7cfc31a7c77599?fbclid=IwAR0_6z_C4B8zQutPay8GKms06-sICEqSDCWjCBnK_X8jS6eI4NTMATeH9qc
  2. https://visualculture.blog.ryerson.ca/gaze-and-gender-in-music-videos/?fbclid=IwAR1IwalSkTcaUaRpsePWNTXHkgHI7xuTQATDekoaPWLw_F8A6tKNZcRo8IA 
  3. https://www.theguardian.com/music/musicblog/2010/mar/01/music-video-lady-gaga-beyonce
  4. https://www.theguardian.com/music/2018/apr/17/madonna-janelle-monae-female-sexuality-pop
  5. https://www.theguardian.com/commentisfree/2013/dec/13/sexed-up-music-videos-problem-beyonce 
  6. https://www.dazeddigital.com/music/article/44167/1/dorian-electra-new-song-video-flamboyant-interview 
  7. https://www.theguardian.com/music/2019/jul/12/pop-sensation-dorian-electra-im-not-a-woman-dressing-as-a-man-its-more-complex
  8. https://www.theguardian.com/music/2017/nov/18/fever-ray-pleasure-patriarchy-political-revolution-plunge-karin-dreijer
  9. https://www.latimes.com/entertainment/music/la-et-ms-miley-cyrus-mothers-daughter-video-20190702-story.html