Rorschachtests noemt St. Vincent de nummers op haar vijfde album. Willekeurige vlekken waarin iedereen iets anders ziet (of in dit geval hoort). Een vreemde woordkeuze, want St. Vincent klonk zelden zo direct als op ‘Masseduction’ (lees: mass seduction). Op de opvolger van haar bejubelde zelfgetitelde plaat (nummer 11 in onze eindejaarslijst van 2014!) omarmt ze haar diva-kwaliteiten en gaat ze zelfverzekerd haar persoonlijke kwellingen te lijf.
Soms is het moeilijk om tussen de neonlampen en fluo spandexen door de persoon achter het persona St. Vincent te zien. Ze heeft zichzelf altijd al afstandelijk en onbereikbaar opgesteld, maar op ‘Masseduction’ wordt er nog een dikke laag vernis overheen gedaan en versmelt Annie Clark haast met haar artiestennaam. Zo koel en hypergedestileerd de plaat klinkt, zo persoonlijk is de inhoud – al moet je daarvoor wel een dikke laag felgekleurd linoleum van de nummers afwikkelen.
Dat ze wat meer muren opricht, is een begrijpelijke zet. Tegen wil en dank groeide Clark de laatste jaren namelijk uit tot vaste tabloid-personage, na relaties met actrice Kristen Stewart en tot vorig jaar ook fotomodel en actrice Cara Delevigne. Die recentste relatiebreuk zit nadrukkelijk verwerkt in de plaat en komt onder andere aan bod in eerste single ‘New York’. “I have lost a hero / I have lost a friend / But for you my darling / I’d do it all again” zingt ze in de aanzwellende piano-ballad, en even komt er menselijk kantje naar boven.
Die tegenstrijdigheid tussen klinische cool en persoonlijke ontboezemingen zorgt voor een interessant contrast. Waar ze op haar debuut nog met beide voeten in de indiefolk zat en kon rekenen op steun van en duetten met Bon Iver en The National, trekt ze nu volop de kaart van de synthpop. Daarbij haalt ze wel enkele opvallende namen binnen, zoals Kamasi Washington (op het hyperactieve ‘Pills’) en Sufjan Stevens-pianist Thomas Bartlett. Hun aanwezigheid blijft een randgegeven, want St. Vincent verdwijnt zelf nooit uit de schijnwerpers.
Haar furieuze gitaarspel wordt op ‘Masseducation’ vaker verdrongen door synthesizers en drumcomputers. Daar heeft producer Jack Antonoff (Lorde, Taylor Swift) zeker een hand in gehad. Tel daar bij een geografische spreidstand (de nummers werden geschreven pendelend tussen New York en LA), en je krijgt een synthetisch en afstandelijk geluid met een zelfpijnigende relatiebreuk-thematiek. Zelfs terugkerend personage Johnny, met wie op de vorige plaat nog stukken Berlijnse Muur werden opgesnoven, ligt nu in de goot te creperen na te veel ander snuifsel.
Zoals eerder aangehaald heerst er echter geen deprimerende sfeer. Wanneer Clark “You and me / We’re not meant for this world” zingt in opener ‘Hang on me’, doet ze dat bijvoorbeeld over een prachtig openbloeiende synthpop-melodie. Ook in emotionele ballad ‘Savior’ laat ze voldoende humor (en lederwaren) binnen om de tristesse tegen te gaan. Elders hult ze zich in zoveel elektronische snufjes en afstandelijke slogans dat je amper vat op haar lijkt te hebben. ‘Sugarboy’ lijkt met z’n achtergrondkreetjes “Boys! Girls” en nijdige drums zelfs op de barricades te willen staan. Het titelnummer knipoogt dan weer naar zowel Grimes als Gwen Stefani en vormt tegelijkertijd een aanklacht tegen / lofrede voor alomtegenwoordige technologie (“I can’t turn off what turns me on”). En dan is er nog het fenomenale ‘Los ageless’, met die scheurende gitaar en aangrijpend refrein (“How can anybody have you and lose you and not lose their mind too?”).
De strijkers in ‘Slow disco’ luiden op het einde van de plaat een terugblik naar haar eerdere werk in. Tijdens afsluitend walsje ‘Smoking section’ ontpopt ze zich een laatste keer tot femme fatal met kwetsbaar kantje. “It’s not the end” klinkt het over zware pauken en een subtiele piano, terwijl ze voorzichtig naar de uitgang schuifelt. Een fijnzinnig punt aan een bij momenten groteske plaat.
Op ‘Masseducation’ perfectioneert St. Vincent de performance-trucjes die ze leerde tijdens haar tournee met Talking Heads-frontman David Byrne. Daar ontdekte ze dat muziek spelen nauw verbonden is met acteren. ‘Masseduction’ schippert gezwind tussen drama en komedie, maar kan wanneer het doek valt steevast rekenen op een staande ovatie.
St. Vincent staat op 23 oktober in de Ancienne Belgique (info & tickets)