Header image

Indie2020: De tijdelijkheid van postrock en postmetal

door Jens Wijnants

Dit jaar kijkt de Indiestyle-redactie af en toe achterom met Indie2020. Vandaag blikken we terug op de opleving van postsrock rond de eeuwwisseling.

In deze absurde tijden zijn er nog maar weinig zekerheden. Festivals en concerten vallen bij de vleet en de muzieksector in het algemeen krijgt rake klappen. Een van de eerste festivals dat melding gaf het licht dit jaar op rood te moeten houden was Dunk! Festival, de plek waar liefhebbers van het met uitsterven bedreigde postrock en postmetal het allerliefst vertoeven.

Hoewel de populariteit van het post-genre de laatste jaren gedaald is vinden fans over heel de wereld nog steeds de weg naar Zottegem, waar een hardwerkende community het hele jaar door zijn best doet om fans op hun wenken te bedienen. Dat doen ze niet alleen in de vorm van een muziekfestival. Uit een kleine gemeenschap dat de lokale basketbalclub wou steunen, groeide het begrip ‘Dunk!’ uit tot een ware organisatie met een eigen muzieklabel, opnamestudio, vinylperserij, repetitieruimtes en sinds de huidige crisis zelfs een radiostation. In de bittere uitspraak dat Dunk! Festival een jaartje moet overslaan schuilt ergens ook een troostende interpretatie. Er is namelijk geen enkele muziekstijl die een periode waar straten en steden er desolaat bijliggen en waar weemoed de overhand neemt, beter kan voorstellen dan de uitgestrekte composities van de postrock. Een andere troost is dat we meer dan ooit onze favoriete platen nog eens kunnen opleggen of dieper kunnen gaan graven in de discografie van een of andere obscure band waar een zielsverwant maar niet over kan zwijgen. Laten we vandaag onze focus leggen op de troost die postrock kan bieden in tijden van uitzichtloosheid.

Een terugblik van groot belang

Om te achterhalen wanneer de term ‘postrock’ voor het eerst werd gebruikt, doen we even een korte terugblik op de muziek van de jaren negentig. Tussen de hiphop, grunge en de puberale teenpop door groeit er aan de overkant, stapvoets en sloom, iets nieuws. Hoewel de peetvaders van de postrock de muziekstijl vanuit een heel andere invalshoek hebben benaderd, zijn de specifieke kenmerken van beide bands van uiterst belang geweest voor de verdere ontwikkeling van het genre.

Talk Talk aan de ene kant groeide van synthpop en new wave gestaag uit tot een experimenteel muziekcollectief met een weids karakter en uitgespannen structuren. Door overbodige noten weg te laten en zich te houden aan louter het essentiële, creëerde ze een contemplatieve en meditatieve sfeer op voornamelijk ‘Spirit of Eden’ en ‘Laughing stock’.

Aan de andere kant komt uit de hardcore en punk scene het wat ruigere Slint op de proppen. De Amerikanen bereikten een mijlpaal met de uitgave van ‘Spiderland’ dat in tegenstelling tot de muziek van Talk Talk het eerder moest hebben van duistere riffs, complexe maatsoorten en ruwere vocale stukken.

Op een vals plat omhoog

Met Talk Talk en Slint als grondleggers kwamen ook bands als Bark Psychosis en Tortoise met reacties. De ene wat meer gelinkt aan Talk Talk, de andere aan Slint. Traag maar zeker won het genre aan populariteit en naar het einde van de twintigste eeuw brachten bands als Mogwai, Sigur Rós en Godspeed You! Black Emperor de experimentele muziekstijl over de grens van het verborgene. De toon was gezet en postrockbands schoten in het volgende decennia als paddenstoelen uit de grond.

Een ruige variant

Samen met de opkomst van postrock, konden ook de fans van het stevige werk aan hun trekken komen. Zo zorgde Neurosis, dat in de jaren tachtig als hardcore-punk band het levenslicht zag, voor een metal-variant van postrock. Met voornamelijk invloeden uit de doommetal kwamen de kenmerken van postrock ook in postmetal terecht en werden als het ware uitvergroot. Logge en zware drumbeats over laaggestemde gitaarriffs en neerslachtige krijsende vocals gaven de stijl een zwartgallig klankspectrum mee. Net zoals postrock evolueerde de zwaardere versie door de jaren heen. Zo bracht onder meer Isis, niet de godin noch de terreurorganisatie, meer variatie met zijn meanderende songstructuren en vocale melodieën. Ook in Europa kende postmetal met bands als Cult of Luna, Year of No Light en Amenra een sterke opkomst.

De ultieme apotheose

In het eerste decennium van de 21ste eeuw bereikte de postrock zijn hoogtepunt. Met voorgenoemde nieuwe vaandeldragers en daaraan toegevoegd Explosions In The Sky, woedde het postrockvirus over de hele wereld. Belangrijkste ingrediënten waren het gebruiken van traditionele instrumenten en de stem op een onconventionele manier. Nog meer beslisten artiesten voor het laten ontbreken van zang en het instrumentale het woord te laten voeren.

In het kielzog van deze grootheden droegen ook talrijke andere bands bij aan het genre. Uit de VS zorgden onder meer bands als Red Sparowes, Do Make Say Think, This Will Destroy You en Caspian voor belangrijke bijdrages, maar ook Europa had met bijvoorbeeld And So I Watch You From Afar, Ef en 65days Of Static veel te bieden. Die laatstgenoemde zorgde eigenhandig voor een nieuwe golf aan geluid met de inbreng van elektronica, iets wat opgepikt werd door grootheden als Mogwai en Explosions In The Sky.

De teloorgang

Hoewel nieuwe bands de populariteit van het genre absoluut ten goede kwamen had dit negatieve gevolgen voor de originaliteit van velen. Flauwe afkooksels van gevestigde waarden rezen de pan uit en bestonden vaak maar voor een zeer korte tijdspanne. Deze trend hield nog even aan, maar de rage kreeg een flinke knauw. Daarnaast werd het genre an sich ook steeds meer achterhaald. Het format van een doorsnee postrocksong bestaat vaak uit het creëren van een lange crescendo die uiteindelijk uitmondt in een climax. Vanuit dat kritisch oogpunt wordt voor ons het kaf van het koren gescheiden. Kopieën van gegeerde postrockbands hervielen vaak in dit handigheidje, waardoor de luisterervaring al rap saai werd en het publiek ging afhaken.

Niet alleen volgelingen van grootheden kregen het moeilijk. Ook de meesters zelf zochten naar manieren om het genre te heruitvinden. De experimenteerfase met electronica was voor Mogwai slechts een wisselend succes en Explosions In The Sky probeerde met heruitgaven van de eerste platen vooral met nostalgie nieuw leven in de community te blazen. De comeback van Godspeed You! Black Emperor was in 2012 groot nieuws, maar de impact ervan valt niet te vergelijken met de meesterwerken van de Canadezen.

Een standvastige scene

Hoewel de feiten ons lijken tegen te spreken en het gelaat van het genre rimpels en schrammen vertoont, blijft het koppig verkondigen. Postrock kent de hoogste top en het diepste dal en turft gaandeweg daartussen. De affiche van Dunk! Festival pronkt elk jaar opnieuw met grote namen en zowel in binnen- als buitenland komen nieuwe bands van niveau weer op de deur kloppen. Er schuilt dus perspectief in de muziekstijl die een korte maar wel erg brede geschiedenis kent.